ANA SAYFA

VELİ:

Veli: Arap dilinde düşman kelimesinin karşıtı Dost tur.

Din Istılahında, ise erginlik çağına varmış, hür ve müslüman olup başkasının malında veya evlendirilmesinde dinen yetkili olan kişidir. Bu tariften anlaşıldığı gibi çocuk, deli, bunak, köle ve gayr-i müslim bir kimse bir müslümanın nikahı hususunda veli olamaz.

Nikah için veli olmanın nedenleri, akrabalık, bir cariyeye malik olmak, cariye'yi azad etmiş olmak ve devlet başkanı veya onun yetkili kıldığı kimse olmak'tır. Bu dört neden hakkında gerekli bilgiyi verelim:

1. AKRABALIK NEDENİ İLE VELİ SAYILANLAR:

Sünen-i Ebu Davud'un "Veli" babında Tekmile yazarı şöyle der:

A) a. Ebu Hanife'nin meşhur kavline ve Şafii ile Ahmed'e göre hür kadının velisi onun öz babasıdır.

b. Malik, Ebu Yusuf. İshak bin Rahaveyh ve İbni Münzir'e göre kadının velisi onun öz oğludur. Oğul, babadan öncelikle velilik yetkisine sahibtir. Ebu Hanife'den olan bir rivayet de böyledir. Çünkü miras konusunda oğul, babadan kuvvetlidir.

a. grubunun delili ise şudur: Kadının babası, görüşçe daha mükemmel, şefkatça daha şiddetlidir. Bunu, kadının oğluna nazaran öne almak gerekir. Bir de şu var ki: Baba, veya sefih yahut küçük evladının velisidir. Şu halde nikah vesair hususlarda da veli olmak onun hakkıdır.

B) a. Kadının öz babası yok ise Şafii ve Ahmed'den yapılan bir rivayete göre baba babası velidir. Kadının öz oğluna tercih edilir.

b. Malik, Ebu Yusuf, İshak, İbni Münzir ve bir rivayete göre Ebu Hanife ve Ahmed: Kadının oğlu, babadan önce olduğu gibi baba babadan önce de velilik hakkına sahibtir, demişlerdir.

c. Ahmed ile Malik'ten alınan başka bir rivayete göre kadının erkek kardeşi, kadının baba babasından önce velilik hakkına sahibtir

C) a. Kadının babası ve baba babası. .. yok ise Hanefi alimler ile Malik ve Ahmed'e göre, kadının oğlu, o yok ise oğlunun oğlu ... kadına yakınlık sırasına riayet etmek şartı ile velidirler.

b. Şafii: Kadının oğlu ve oğlunun oğlu ... velilik hakkına sahip değildir. Meğer 'Hakimlik' veya cariye olan anasını satın almakla hürriyetine kavuşturmuş ise 'Mevlalık' sıfatını haiz ise veli olur. Artık velilik sıfatı oğulluk değil. hakimlik veya mevlalık nedenine dayanır.

D) a. Kadının babaları ve oğulları yok ise Hanefiler ile Şafii ve Malik'e göre kadının ana baba bir erkek kardeşi velilik hakkını haiz olur. Ahmed'in sahih kavli de budur.

b. Ahmed'in meşhur kavli ile Şafii'nin kadim (eski) kavIine ve Ebu Sevr'e göre kadının yalnız baba bir erkek kardeşi -a- şıkkındaki kardeşten' farksızdır.

Bunlar da yok ise kadının erkek kardeşinin oğulları. oğullarının oğulları ... bunlar da yok ise kadının amcası, o da yok ise onun oğulları ve oğullarının oğulları bu sıraya göre veliiik hakkına sahiptirler. Bunlardan aynı derecede olup birisi baba ve ana bir, diğeri de yalnız baba bir durumu olursa yukarda kardeşler hakkında anlatılan alimlerin görüşleri bunlar hakkında da aynıdır.

E) a. Ebu Hanife'den yapılan meşhur rivayete göre feraiz ilminde "Asaba " ismi verilen yakını olmayan kadının velisi, onun anası, kız kardeşi, teyzesi, ana bir erkek kardeşi, dayısı, anasının amcası gibi yakınlarıdır. El-Kisani: Eğer kadının asaba sayılan yakını bulunmazsa, anası, kız kardeşi ve teyzesi gibi erkek veya kadın tüm yakınları veli durumda olur, kadının nikahını kıyabilirler. Şu şartla ki: Nikahı kıyan kadın veya erkek, nikahını kıydığı kadının mirasçısı olsun. Mirasçılık sırasına göre velilik hakkı verilir, demiştir. Ebu Hanife'den diğer bir rivayete göre, kadının ölümü halinde onun malının belirli bir payını alan veya, asaba durumunda olan her mirasçısı onun nikahını kıymak hususunda velisi sayılır.

b. Malik, Şafii, Ahmed ve bir rivayetinde Ebu Hanife: Yalnız ana bir erkek kardeş, dayı, kadının anasının amcası ve anasının babası gibi asaba sayılmayan akrabaları kadının velisi olmazlar.

2. CARİYE SAHİBİ OLMAK NEDENİ İLE VELİ SAYILANLAR

Cariyenin nikahını kıymak yetkisi onun sahibine aittir. Efendisi yok ise, efendisinin bizatihi asabası sayılan babası, baba babası, oğlu, oğlunun oğlu, erkek kardeşi gibi yakınları o cariyenin velisi durumundadırlar. Bu hususta alimler ittifak halindedir.

3.CARİYEYİ AZAT ETMİŞ OLMAK NEDENİ İLE VELİ SAYILANLAR

Azat edilen cariyenin birinci maddede anlatılan yakınları yok ise onu azat etmiş olan kişi nikah hususunda onun velisidir. O da yok ise veya kadın, kafir gibi veli olma şartlarını taşımıyorsa onun asabası sayılan yakınları birinci maddedeki sıraya göre velisi sayılırlar.

(İkinci ve üçüncü maddedeki durumlar bugün için hiç karşılaşılınayan hususlar olduğu için bunu kısa kesmeyi uygun buldum,)

4. DEVLET BAŞKANI VEYA YETKİLİ KILDIĞI KİMSE OLMAK

Kadının anılan velileri bulunmaz veya onu evlendirmekten (haksız yere) imtina ederlerse Devlet başkanı veya yetkili kıldığı kimse onun nikahını kıyar. Yani onun velisi olur. Bu hususta alimler müttefiktir."